ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΚΟΣΜΑΤΟΥ - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε

στην εφημερίδα Ενημέρωση (Κέρκυρας), 28-8-2005.

Έκλεισαν έξι μήνες από τότε που έφυγε από τη ζωή η Ευτυχία Κοσμάτου (+ Φεβρουάριος 2005), αλλά δεν είναι εύκολο να  κλείσει το  κενό  που  η  απουσία της  έχει προκαλέσει.  Μας αποχαιρέτησε   στα   σαράντα  της  χρόνια,  χωρίς  εμείς  να   μπορέσουμε  να  την κρατήσουμε κοντά μας.

Η βιασύνη της να φύγει μας τρόμαξε. Η αδυναμία μας να την προφυλάξουμε, μας κατέβαλε. Θα διατηρήσουν βέβαια οι δικοί της άνθρωποι τη θύμηση της και θα θυμούνται   οι  συνάδελφοι   της   τις  γόνιμες  ημέρες   συνεργασίας  της.   Αλλά,   η αναχώρηση ενός ανθρώπου δυναμικού, με όρεξη για ζωή και προσφορά, σίγουρα κάνει μεγαλύτερο τον πόνο.

Η Ευτυχία Κοσμάτου, Δρ. Ιστορίας του Πανεπιστημίου Paris I-Pantheon-Sorbonne,

υπήρξε αξιόλογη επιστήμονας με ήθος και συνέπεια. Με σοβαρότατες ικανότητες στην έρευνα και την επιστήμη, προώθησε ουσιαστικά τα ζητήματα, με τα οποία

καταπιάστηκε.

Μετά τις πτυχιακές της σπουδές (πτυχίο Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου

της Αθήνας), με γερή υποδομή στις ξένες γλώσσες (Γαλλικά, Αγγλικά, Ιταλικά), πήγε

στο Παρίσι για τα  μεταπτυχιακά της ως υποψήφια του Ιδρύματος  Κρατικών

Υποτροφιών.

Εκεί πραγματοποίησε τις εξής μεταπτυχιακές σπουδές που βασίστηκαν σε έρευνες

της σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και της Γαλλίας:

1.   Μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Ιστορία και τον Πολιτισμό του Βυζαντινού και

Μεταβυζαντινού Κόσμου,  του Πανεπιστημίου  Paris I-Pantheon-Sorbonne, (1991).

2. Μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Δημογραφία και στις Κοινωνικές Επιστήμες, της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, (1992).

3. Διδακτορικό δίπλωμα στην Ιστορία (ειδίκευση στην Ιστορική Δημογραφία), του Πανεπιστημίου  Paris I-Pantheon-Sorbonne, (2000).

Μετά τη λήψη του διδακτορικού της η Ευτυχία Κοσμάτου πήρε πτυχίο Παιδαγωγικών Σπουδών της Παιδαγωγικής Τεχνικής Σχολής - ΣΕΛΕΤΕ, ενώ παρακολούθησε στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο τη θεματική ενότητα «Ανοιχτή εξ αποστάσεως εκπαίδευση». Δίδαξε από το 2001-2004 κατά περιόδους στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ευρωπαϊκή και Ελληνική Οικονομική Ιστορία στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών) και στο Ελληνικό Ανοικτό  Πανεπιστήμιο  (Ελληνικό Πολιτισμό στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών), αλλά είχε και την εμπειρία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, όπου δίδαξε οικονομικά μαθήματα.

 Παράλληλα συνέχισε την ενασχόληση της με την έρευνα. Συμμετείχε με ανακοινώσεις της σε επιστημονικά Συνέδρια και δημοσίευε μελέτες της   σε   έγκυρα   επιστημονικά   περιοδικά,   με   θέματα   κυρίως   Οικονομικής Ιστορίας και Δημογραφίας.   Αναφέρουμε τις ανακοινώσεις της σε Συνέδρια:

1. Το μέγεθος των Επτανησιακών νοικοκυριών στις αναγραφές του 18^ου και   19ου   αιώνα   στη   συνάντηση:   Τοπική   Ιστορία   και   ζητήματα ιστοριογραφίας,    Λευκάδα    18-20    Σεπτ.    1997 - δημοσιεύτηκε    στην περιοδική   έκδοση   της   Ιόνιων   Εταιρίας   Ιστορικών   Μελετών   Περί Ιστορίας τεύχος 4, σελ. 65-95.

2. «L’ Elite Ionienne: “Cadre institutionnel et strategiers Familialer 18e 19e siecles”»,  στο 18° Συνέδριο της Γενεαλογικής και Εραλδικής Ακαδημίας της Ρουμανίας, Ιάσιο 7-10 Μαΐου 1998.

3. «Οι   δημογραφικές   εξελίξεις   στα   Επτάνησα   (1870-1907)»,   στο Συνέδριο   «Η  ζωή   και  το   έργο  του   Ιωάννη   Α.   Βαλαωρίτη»,    που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο του Πειραιά και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λευκάδας, Λευκάδα, 12-15 Οκτ. 2000.

4. «Η   τύχη   των  Βενετικών  Ηπειρωτικών   Κτήσεων»,   στη  Διημερίδα «Επτάνησος Πολιτεία (1800-1807): Τα μείζονα ιστορικά ζητήματα», που διοργανώθηκε από τα ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Κέρκυρας, την Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κέρκυρας, Κέρκυρα, 18-19 Νοε. 2000, - δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Διημερίδας.

5.  «Πληθυσμιακά  μεγέθη  και γεωγραφική  κινητικότητα στα Επτάνησα (18ος-19ος αιώνας)», στο Ζ' Πανιόνιο Συνέδριο, Λευκάδα, 26-30 Μαΐου 2002, - δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

6. «Από  την  Πολιτειογραφία  στην  ιστορική   δημογραφία»,  στο   Δ'  Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας με θέμα « Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης   Ελλάδας   (1833-2002)»,   Αθήνα,   29  Οκτ.- 3  Νοε.  2002, -    δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

           

Αξίζει, πριν κλείσουμε αυτή μας την αναφορά στην επιστημονική παρουσία και συμβολή της Ευτυχίας Κοσμάτου, να αναφέρουμε σύντομα το περιεχόμενο της δημοσιευμένης στα γαλλικά διδακτορικής της διατριβής (1) και των δυο ανέκδοτων μεταπτυχιακών εργασιών της (2-3).

1.  La population des Iles Ioniennes 18e -19e siècle,  [= Ο πληθυσμός των Επτανήσων 18ος-19ος αιώνας], 2000, 3 τόμοι, 824 σελίδες. Επικεντρώνεται στην δημογραφική πορεία και εξέλιξη των Ιόνιων Νησιών από τον τελευταίο αιώνα της Βενετοκρατίας μέχρι το 1907 σε μια περίοδο με αξιοπρόσεκτες μεταβολές στο μέγεθος και στην δομή του πληθυσμού   ως  πηγές  χρησιμοποιήθηκαν  οι  εκδόσεις  των   βενετών προβλεπτών οι αναγραφές των Βενετών των Βρετανών και οι εθνικές στατιστικές της περιόδου 1864-1907. Eξετάζονται και αναλύονται τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού αλλά και δημογραφικά φαινόμενα όπως η γεννητικότητα, η θνησιμότητα, η γαμηλιότητα κ.ά., παρουσιάζονται και κρίνονται εποικιστικές πολιτικές της βενετικής και βρετανικής διοίκησης, η εξέλιξη στην διασπορά των οικισμών, τα μεγέθη των αστικών και αγροτικών πληθυσμών κ.λ.π.

Από την μελέτη των παραπάνω ζητημάτων προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα. Ο πληθυσμός των περισσότερων νησιών παρέμεινε στάσιμος στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 19ου αιώνα αυξήθηκε χάρη στη μεταναστευτική πολιτική της Βρετανικής Προστασίας και την πολιτική συγκυρία της εποχής, που ευνόησε μετακινήσεις από τον ελλαδικό χώρο και τη Μ. Ασία προς το. Ιόνιο. Στα τέλη του 19ου αιώνα η αυξητική πληθυσμιακή πορεία ανακόπηκε, για να φτάσουμε σε μηδενική πληθυσμιακή μεταβολή στη δεκαετία 1896-1907.

2. Les Lois municipals de Cephalonie sous la domination venitienne (16e  18e siecle), [= Oι εγχώριοι νόμοι της Κεφαλονιάς κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας (16ος-18ος αιώνας], 1991, 140 σελίδες. Παράλληλα με την παρουσίαση και τη μελέτη του νομοθετικού υλικού της Βενετοκρατίας (1500-1797) που αφορά την Κεφαλονιά - υλικού ανέκδοτου στην πλειοψηφία του - γίνεται και αντιπαραβολή με δημοσιευμένες ήδη συλλογές νόμων εκείνης της εποχής. Εξετάζονται επίσης τα στάδια εξέλιξης των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών θεσμών του νησιού μέσα από το πρίσμα των καταγραφών διοικητικού περιεχομένου.

3.  Trajectoires collectives et-individuelles de la noblesse ionienne (18eme – 19eme siecle), [= Συλλογικές   και   ατομικές   πορείες   της επτανησιακής ευγένειας 18ος-19ος αιώνας], 1993, 98 σελίδες. Μέσα    από    την    καταγραφή    των    συμπεριφορών    δεκατεσσάρων οικογενειών   της   Κέρκυρας,   της   Κεφαλονιάς   και   της   Ζακύνθου, εξετάζονται η πολιτική και η τακτική αυτών των ομάδων σχετικά με την επαγγελματική τους πορεία, η ανάδειξη και η διαδοχή των μελών τους στα δημόσια αξιώματα, οι στρατηγικές ενδoγαμίας και οι διαδοχές στην πατρική κληρονομιά.

Αναμφισβήτητα κρίνεται σοβαρή η συμβολή της Ευτυχίας Κοσμάτου στην  ιστορική  έρευνα  και ιδιαίτερα στην  ιστορική  δημογραφία, καθώς ανέδειξε διευκρίνισε και προώθησε ζητήματα του επτανησιακού χώρου, άφησε γερή παρακαταθήκη, η αξιοποίηση της οποίας από τους σημερινούς και αυριανούς ιστορικούς μελετητές θα είναι, μεταξύ των άλλων, και φόρος τιμής στην προσφορά και τη μνήμη της.