H EΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΜΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΠ. ΛΟΥΚΑΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ

 Το κείμενο σύντομης παρέμβασης κατά την παρουσίαση της επανέκδοσης του Α΄ τόμου 

του τρίτομου έργου για την Κατοχή και την Αντίσταση του ιστορικού Σπ. Λουκάτου

στην αίθουσα  της Αδελφότητας Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά, στις 26-2-2011.

         Ο Έλληνας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης μας έχει παραγγείλει:

«Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,

                                     όπου και να θολώνει ο νους σας,

                                     μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό,

                                     και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».

Κι εμείς θα συμπληρώσουμε: Όταν και όπου μας βρίσκει το κακό, σε μέρες μαύρες και ζοφερές, όπως καληώρα τώρα, αυτή την περίοδο, που όλα μετατρέπονται και  όλα ανατρέπονται, είναι ανάγκη να ανατρέχουμε στην Ιστορία μας, παλιά και πρόσφατη· και μαζί με τον Σολωμό και τον Παπαδιαμάντη να μνημονεύουμε και τον αγώνα του ’40 στα βουνά της Πίνδου και της Αλβανίας, να θυμόμαστε και να μελετάμε τον αγώνα της Εθνικής του λαού μας Αντίστασης, για της οποίας τη γένεση, την ανάπτυξη και την προσφορά στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη θα μιλήσουμε απόψε με αφορμή την επανέκδοση του πρώτου τόμου του έργου του Σπύρου Λουκάτου Τα χρόνια της Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη.

          Η Εθνική Αντίσταση 1941-1944 παραμένει σημαντικότατος σταθμός της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας μας. Δεν ήταν ένα αυθόρμητο ξέσπασμα ούτε μια αδιέξοδη ενέργεια σκλαβωμένων ανθρώπων. Ήταν μια συνειδητή αντίδραση ελεύθερων στη σκέψη και το φρόνημα Ελλήνων, ήταν μια συλλογική πράξη πολύμορφης καθολικότητας που στόχευε στην απελευθέρωση και τη γνήσια δημοκρατική διακυβέρνηση μιας εθνικά κυρίαρχης και ανεξάρτητης Ελλάδας. Ο αγώνας βέβαια δεν ολοκληρώθηκε, καθώς η επέμβαση των Άγγλων και στη συνέχεια των Αμερικανών, αξιοποιώντας και αδυναμίες και λάθη του ίδιου του κινήματος, δεν έδωσε τη δυνατότητα στο λαογέννητο εθνικοαντιστασιακό κίνημα να οικοδομήσει την ελεύθερη, ανεξάρτητη και κοινωνικά δίκαιη κοινωνία που οραματίστηκε. Ο Εμφύλιος, που γιγαντώθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1940 με τα χιλιάδες θύματα και από τις δυο πλευρές αλλά και τον άγριο κατατρεγμό των αγωνιστών της Αριστεράς, συνέχιζε με το νομικό του πλέγμα και το ιδεολογικό του πνεύμα να κυριαρχεί στην ελληνική πολιτική και κοινωνική ζωή, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο έντονα, μέχρι και τη δεκαετία του 1970.

          Ωστόσο, αυτή η κατάληξη ούτε ακυρώνει το μεγαλειώδη αγώνα, ούτε  μειώνει στο ελάχιστο την προσφορά της Εθνικής Λαϊκής Αντίστασης. Γιατί πιο σωστά θα ήταν να ονομάζεται Εθνική Λαϊκή Αντίσταση, καθώς λαογέννητη υπήρξε η έμπνευση και η καταγωγή της, αφού οργανώθηκε από τα κάτω, από τις πρωτοπόρες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της χώρας, και ευρύτατη ήταν η εθνική της διάσταση. Εξάλλου, τα ίδια τα σημερινά προβλήματα κάνουν επίκαιρη εκείνη την ιστορική περίοδο και μας οδηγούν αναπόδραστα στη μελέτη της. Με τη μελέτη αυτή θα ανατροφοδοτηθεί η συλλογική μνήμη, θα ενισχυθεί η πίστη του αναγνώστη-πολίτη, θα επιβεβαιωθεί η ικανότητά του να αντιστέκεται και να μην υποκύπτει στην πίεση των ισχυρών.

          Βέβαια, το ενδιαφέρον του αναγνώστη-πολίτη δεν είναι πάντοτε ιστορικού χαρακτήρα. Η ανάγκη έρευνας και μελέτης της περιόδου αυτής πηγάζει και από την υποχρέωση που έχουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα και τα προβλήματα του σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, ο σημερινός αναγνώστης-πολίτης δεν ενδιαφέρεται μόνο για την όσο γίνεται αντικειμενικότερη εξιστόρηση και εκτίμηση των γεγονότων, αλλά επιθυμεί, κατακτώντας ταυτόχρονα την εθνική του αυτογνωσία,  να εξαγάγει από εκείνα τα γεγονότα συμπεράσματα και πορίσματα και μηνύματα για τα σύγχρονα προβλήματα και για τα σημερινά καθήκοντα του λαϊκού κινήματος στη χώρα μας. Πώς δηλαδή θα αντιμετωπίσει τη σύγχρονη ζοφερή κατάσταση, που με την αφαίρεση κεκτημένων, δημιουργεί η κυβέρνηση ένα νέο Μεσαίωνα στις εργασιακές σχέσεις, πώς θα αντιπαλέψει την αμφισβήτηση κυριαρχικών εθνικών δικαιωμάτων, που το διεθνές κεφάλαιο μέσω της Τρόϊκας επιβάλει και η σημερινή κυβέρνηση αποδέχεται, καταστρατηγώντας συνταγματικές διατάξεις. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που ιδιαίτερα στις μέρες μας δεν είναι λίγοι εκείνοι που κάνουν λόγο για την αναγκαιότητα ενός νέου ΕΑΜ, καθώς πιστεύουν ότι έχουν επανέλθει για συζήτηση και λύση θέματα οργάνωσης  του λαϊκού κινήματος και προώθησης αιτημάτων, που το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης έθεσε, υπερβαίνοντας τις τότε κατεστημένες αντιλήψεις.

          Πάντως, όπως και να έχει το πράγμα, η Εθνική Αντίσταση με τη δημιουργική δύναμη των ιδεών, των πράξεων  και των οραμάτων της παραδειγματίζει, προσφέρει δυνατότητες προωθημένων σκέψεων και πρωτόγνωρων δράσεων, ανοίγει δρόμους για νέες ανατάσεις. Η ενεργητική λαϊκή συμμετοχή, οι πρακτικές  αυτοοργάνωσης και μαζικής οργάνωσης, οι διαδικασίες άμεσης δημοκρατικής λειτουργίας, η αλληλεγγύη και η συντροφικότητα, ο ενθουσιασμός και η πίστη στο συλλογικό αγώνα, το πνεύμα της ανυπακοής και της αδιάλλακτης αντίθεσης είναι γνωρίσματα εκείνου του εθνικοαντιστασιακού κινήματος που, τηρουμένων των αναλογιών, μπορούν και σήμερα να έχουν τη εφαρμογή τους.

          Να, λοιπόν, γιατί το βιβλίο, για το οποίο σήμερα θα μιλήσουμε, είναι επίκαιρο. Αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Κάνει λόγο για την ίδρυση και την ανάπτυξη του ΕΑΜικού κινήματος στα νησιά μας κατά την ιταλική κατοχή, ενός κινήματος το οποίο κατόρθωσε, ξεπερνώντας διαφωνίες και αντιθέσεις, να ενώσει στις γραμμές του πατριώτες από φιλελεύθερους δημοκράτες μέχρι σοσιαλιστές και κομμουνιστές, εργατοϋπαλλήλους και αγρότες, διανοούμενους και καλλιτέχνες, αξιωματικούς του ελληνικού στρατού και κληρικούς, άνδρες και γυναίκες, μικρούς και μεγάλους. Αλλά γι’ αυτά θα σας μιλήσει ο εξαίρετος ιστορικός κ. Βασίλης Λάζαρης.

          Εμένα θα μου επιτρέψετε για λίγο ακόμη να σας πω πώς και γιατί φτάσαμε σ’ αυτή την επανέκδοση.

          Μες στη δεκαετία του 1980 και συγκεκριμένα από το 1981 μέχρι το 1991 εκδόθηκε το τρίτομο έργο του Κεφαλονίτη ιστορικού Σπύρου Λουκάτου για την Ιταλο-Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση στα νησιά μας. Ο συγγραφέας του έργου υπήρξε από τα βασικά στελέχη του τοπικού αντιστασιακού κινήματος. Καθηγητής φιλόλογος στο Γυμνάσιο Αρρένων του Αργοστολιού τότε, παίρνει δραστήριο μέρος στη συγκρότηση του αντιστασιακού ΕΑΜικού κινήματος στο νησί. Η σταθερότητα στις αρχές του, η συνέπειά του στην εκτέλεση των καθηκόντων του, η οξυδέρκειά του και γενικότερα η τόλμη και η αγωνιστική του  διάθεση γρήγορα τον αναδεικνύουν ένα από τα ηγετικά στελέχη του τοπικού αντιστασιακού αγώνα, καθώς θα αναλάβει γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ Κεφαλονιάς και Ιθάκης.

          Φυσικά, βρίσκεται στο στόχαστρο των δυνάμεων Κατοχής και των συνεργατών τους, που τον καταδιώκουν και τελικά τον συλλαμβάνουν και τον φυλακίζουν. Τρεις φορές σώζεται από βέβαιο θάνατο. Συγκαταλέγεται μεταξύ των υποψηφίων για τις εκτελέσεις της Πρωτομαγιάς του 1944 πατριωτών, χάρη όμως στις τότε μεγαλειώδεις λαϊκές κινητοποιήσεις  θα αποφυλακιστεί μαζί με άλλους αγωνιστές. Για δεύτερη φορά γλυτώνει το θάνατο, όταν, αποκλεισμένος μαζί με πολλά αντιστασιακά στελέχη στον Αίνο από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών και των συνεργατών τους, κατορθώνει να ξεφύγει από τον ασφυκτικό εχθρικό κλοιό. Και είναι από τους λίγους «τυχερούς» που, έστω και τραυματισμένος σοβαρά, διασώζεται από τα μαζικά πυρά των Γερμανών, τα οποία έζωσαν το ΕΛΑΝίτικο καΐκι «Αϊ-Δημήτρης», που μετέφερε τον Ιούλιο του !944 Κεφαλονίτες αγωνιστές στην Αιτωλοακαρνανία.

           Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και την έναρξη της λευκής τρομοκρατίας και της συστηματικής δίωξης της ΕΑΜικής Αντίστασης, ο Λουκάτος θα απολυθεί από την Εκπαίδευση, ενώ θα αντιμετωπίσει  μες στο Αργοστόλι δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Θα ακολουθήσει περίοδος δοκιμασιών και περιπετειών, καθώς θα αναγκαστεί να οδηγηθεί σε πλήρη σχεδόν απομόνωση από τον έξω κόσμο, που θα διαρκέσει εφτά περίπου χρόνια. Τελικά, στα μέσα της δεκαετίας του 1950 θα βρεθεί στην Αθήνα, όπου θα συνεχίσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές και θα εργαστεί αρχικά  στην Ιδιωτική και αργότερα στη Δημόσια Εκπαίδευση, Μέση και κατόπιν Ανώτερη.

          Ο Λουκάτος, βέβαια, δεν περιορίστηκε στο διδακτικό του έργο. Επιδόθηκε, παράλληλα,  στην αρχειακή έρευνα και επιστημονική μελέτη και συγγραφή. Ασχολήθηκε με τη νεότερη και σύγχρονη ελληνική και βαλκανική ιστορία, χωρίς ωστόσο να σταματήσει να ερευνά και να γράφει για το πρωτοσοσιαλιστικό κίνημα και τον αντιστασιακό αγώνα της γενέτειράς του της Κεφαλονιάς. Αλλά και σε όλη αυτή τη μακρά περίοδο ήταν πάντοτε κοινωνικά και πολιτικά παρών στα τεκταινόμενα της Κεφαλονιάς, καταξιώνοντας το χαρακτηρισμό του «πολίτη», με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου, του ανθρώπου δηλαδή του κοινωνικά ωφέλιμου στην πόλη του. Και σήμερα, όντας 96 χρονών, εξακολουθεί, παρά τα όποια προβλήματα υγείας, να διατηρεί την πνευματική του διαύγεια και να επιμένει να γράφει.

           Έχοντας, λοιπόν, ο Σπ. Λουκάτος ως ιστορικός την απαραίτητη επιστημονική υποδομή, αλλά και ως αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης τη γνώση  και τα βιώματα εκείνης της εποχής, ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο, για να μεταφέρει στο χαρτί την ιστορία της κατοχικής και αντιστασιακής περιόδου της Κεφαλονιάς και Ιθάκης. Και επειδή ο ίδιος ήταν από τα ηγετικά στελέχη του αγώνα, μπορεί και μας δίνει,  πέρα από την όσο πιο αντικειμενική εξιστόρηση των γεγονότων,  και ένα κοίταγμα του αντιστασιακού κινήματος «από τα μέσα», εξίσου σημαντικό.

          Έγινε, βέβαια, εκείνη τη δεκαετία του 1980 δυνατή η έκδοση και κυκλοφορία των τριών τόμων του έργου του χάρη κυρίως στις χορηγίες Συλλόγων της θιακοκεφαλονίτικης παροικίας στην Αθήνα και τον Πειραιά και στην πρόθυμη προσφορά εκδοτικών οίκων Κεφαλονιτών. Και μνημονεύουμε στο σημείο αυτό όλους εκείνους, χάρη στων οποίων τη χορηγία και ενίσχυση μπορέσαμε όλοι εμείς να διαβάσουμε, να μελετήσουμε και να γνωρίσουμε την τοπική μας ιστορία της Κατοχής και της Αντίστασης. Η Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά μετά από πρόταση του προέδρου της Διονυσίου Κουγιανού επιχορήγησε την έκδοση του Β΄ τόμου το 1981, ο οποίος αναφερόταν στην ιταλο-γερμανική σύρραξη στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη και είχε ως Επίμετρο τη σύρραξη στα άλλα Ιόνια νησιά και κυρίως στην Κέρκυρα· η Ομοσπονδία Κεφαλονίτικων και Ιθακησιακών Σωματείων (ΟΚΙΣ) επί προεδρίας αρχικά του Γιώργου Θεοτοκάτου και στη συνέχεια του Γεράσιμου Αντωνέλου και ο Σύλλογος Φαρακλάδων «Η Εύγερος» επί προεδρίας του Παναγιώτη Λυκούδη και μετά από πρόταση του Ευγένιου Σπανού, μέλους τότε των Διοικητικών Συμβουλίων και των δύο παραπάνω φορέων, ανέλαβαν την έκδοση του Γ΄ τόμου το 1991, ο οποίος αναφερόταν στη Γερμανική Κατοχή μέχρι τις μέρες της απελευθέρωσης· ο εκδοτικός οίκος «Οργανισμός Διαδόσεως Επτανησιακού Βιβλίου» του Κεφαλονίτη Βαγγέλη Κουνάδη εξέδωσε τον Α΄ τόμο το 1987, ο οποίος αναφερόταν στην Ιταλική Κατοχή, και οι εκδόσεις «Αλκυών» των Κεφαλονιτών Δ. Λεωνιδάκη και Π. Μεταξάτου επανεξέδωσαν το 1997 το Β΄ τόμο.

          Οι τρεις αυτοί τόμοι για τριάντα χρόνια, μέχρι σήμερα δηλαδή, παρέμεναν τα μοναδικά βιβλία συνολικής αναφοράς σ’ εκείνη την περίοδο. Με αυτά τα βιβλία όλα αυτά τα χρόνια κρατήθηκε και ενισχύθηκε η μνήμη των πρωταγωνιστών αλλά και των εκατοντάδων ανώνυμων λαϊκών αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης της Κεφαλονιάς και Ιθάκης, με τα ίδια αυτά βιβλία γνωρίσαμε εμείς οι μεταγενέστεροι τους αγώνες και τις θυσίες εκείνης της γενιάς. Την τελευταία, όμως, περίοδο είχαν γίνει δυσεύρετα, καθώς είχαν, φαίνεται, εξαντληθεί και δεν υπήρχε πρόθεση ή και δυνατότητα να επανεκδοθούν από κάποιο συντοπίτικο Σύλλογο.

          Στο μεταξύ, σε όλη αυτή τη χρονική περίοδο δεν είχε αποτολμηθεί η έκδοση ενός ανάλογου έργου με πλουσιότερα ενδεχομένως στοιχεία και άγνωστα τεκμήρια. Είχαν βέβαια κυκλοφορήσει βιβλία, τα οποία επιλεκτικά αναφέρονταν σε γεγονότα της Κατοχής και της Αντίστασης ή κατέγραφαν προσωπικές αναμνήσεις – βιβλία ωστόσο χρήσιμα, καθώς αναδείκνυαν κάποιες πλευρές του αγώνα ή διατύπωναν διαφορετικές απόψεις και εκτιμήσεις.

-Το 1983 κυκλοφορεί το βιβλίο του δημοσιογράφου Γιάννη Βούλτεψη Συναγωνιστής Ακέλας, (εκδ. Γλάρος, Αθήνα 1983, 320 σελίδες), όπου ο συγγραφέας και αγωνιστής τότε της Αντίστασης σε μορφή ρεπορτάζ καταγράφει την προσωπική του εμπειρία και συμμετοχή στα δρώμενα της κατοχικής  Κεφαλονιάς και Αιτωλοακαρνανίας. (Να σημειώσουμε εδώ ότι στοιχεία για το κεφαλονίτικο αντιστασιακό κίνημα βρίσκουμε και σ’ ένα μεταγενέστερο βιβλίο του ίδιου συγγραφέα, την Πρόκληση, (έκδοση πρώτη, εκδ. Ισοκράτης,  Αθήνα 1986, 240 σελίδες, και έκδοση δεύτερη, εκδ. Πολιτικά Θέματα, Αθήνα 1986 292 σελίδες).

-Την επόμενη χρονιά, το 1984, ο Ευάγγελος Παρέντης κυκλοφορεί ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο (46 σελίδων) με τίτλο Εθνική Αντίσταση και Εμφύλιος Πόλεμος στην Κεφαλονιά (1941-1950), (Αθήνα 1984), στο οποίο καταγράφει κυρίως ονόματα αγωνιστών που καταδιώχτηκαν, φυλακίστηκαν ή εκτελέστηκαν στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου.

-Την ίδια χρονιά (1984) τυπώνεται από την Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά και κυκλοφορεί φυλλάδιο (14 σελίδων) με τίτλο Επιτεύγματα του ΕΑΜ στην Κεφαλονιά και Ιθάκη, όπου περιλαμβάνεται ομότιτλη ομιλία του Σπύρου Λουκάτου, που είχε γίνει το 1983 στο Αργοστόλι και τον Πειραιά.

Η δεκαετία του 1990 θα μας προσφέρει περισσότερα βιβλία. Και συγκεκριμένα:

-Ο Ληξουριώτης δημοσιογράφος και συγγραφέας Λευτέρης Ελευθεράτος κυκλοφορεί το 1994 το μικρό του βιβλίο Αφιέρωμα στην Ιθάκη της Αντίστασης, (106 σελίδες), που είναι το πρώτο δημοσίευμα που αναφέρεται αποκλειστικά σε πρόσωπα και γεγονότα της Ιθάκης.

-Την ίδια χρονιά (1994) κυκλοφορεί η έρευνα του Γερμανού καθηγητή Christoph U. Schminck-Gustavus Οι ηττημένοι της Κεφαλλονιάς, (114 σελίδες), όπου μέσα από προσωπικές κυρίως μαρτυρίες αλλά και άλλες πηγές εξετάζεται η ιταλο-γερμανική σύρραξη και η σφαγή των Ιταλών.

-Και πάλι το 1994, εκδίδεται το βιβλίο του Θέμη Μαρίνου, στελέχους της Συμμαχικής Αποστολής στην Κεφαλονιά Με οδηγό την Αλήθεια. Κεφαλονιά. Κατοχή 1944, (εκδ. Παπαζήση και Εταιρείας Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, 110 σελίδες), Αθήνα 1994, όπου παρουσιάζεται η άποψη της αγγλικής πλευράς για τα τεκταινόμενα στο νησί.

-Το 1996 εκδίδεται από την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας και το ίδρυμα Υιών Παναγή Φωκά –Κοσμετάτου η μελέτη του Κοσμέτου Φωκά-Κοσμετάτου Η γερμανο-ιταλική σύρραξις εν Κεφαλληνία 1943, με γενική επιμέλεια και σχόλια του Γεράσιμου Αποστολάτου, όπου κυρίως κατακρίνεται η αντίσταση των Ιταλών κατά των Γερμανών και στοχοποιείται η συμμετοχή της ΕΑΜικής κεφαλονίτικης Αντίστασης.

-Το 1998 ο Λ. Ελευθεράτος επανέρχεται με το Οδοιπορικό μνήμης στην Κεφαλονιά της Αντίστασης, (έκδοση του Κέντρου Μελέτης της Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης, 408 σελίδες), Αθήνα 1998, όπου διερευνά πρόσωπα και γεγονότα της κατοχικής και αντιστασιακής Κεφαλονιάς, δίνοντας συμπληρωματικά στοιχεία ή προσκομίζοντας και κάποια άλλα εντελώς νέα.

Στη δεκαετία του 2000 θα εκδοθούν δυο σχετικά βιβλία κυρίως ως απάντηση στο ιστορικό μυθιστόρημα του Άγγλου συγγραφέα Λουί ντε Μπερνιέρ Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι:

-Το φάλτσο μαντολίνο του λοχαγού, (εκδ. Τεκμήριο, 192 σελίδες), Αθήνα 2002, του Λ. Ελευθεράτου, όπου αποκαλύπτεται  τεκμηριωμένα  η παραποίηση, διαστρέβλωση και κατασυκοφάντηση της κεφαλονίτικης Αντίστασης από τον Μπερνιέρ. (Παρόμοιο βιβλίο εξέδωσε ο Λ. Ελευθεράτος και στην αγγλική γλώσσα: False notes from Corelli’s mandolin. In Defence of Cephalonia’s History, εκδ. Τεκμήριο, 174 σελίδες, Αθήνα 2002).

-Ο συγγραφέας Β. Σακκάτος εκδίδει το 2008 το βιβλίο του Κεφαλονιά 1943. Το μεγάλο έγκλημα του ναζισμού. Η σφαγή της μεραρχίας Άκουι, (εκδ. Βιβλιοφιλία, 144 σελίδες), Αθήνα 2008, στο οποίο συγκεντρώνει άρθρα και ομιλίες του, έρευνες και συνεντεύξεις του σχετικές με τη σφαγή των Ιταλών, με το βιβλίο του Μπερνιέρ και με την έναρξη των ανακρίσεων από την πλευρά του Γερμανού ανακριτή, ενώ περιλαμβάνει και τη μαρτυρία του Γερ. Γαλάνου, αυτόπτη  μάρτυρα των συγκλονιστικών γεγονότων της σύρραξης στο Αργοστόλι.

          Τέλος, ενδιαφέροντα στοιχεία και προσωπικά βιώματα από την Ιταλο-Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση στην Κεφαλονιά ανιχνεύουμε σε κάποια βιβλία-μαρτυρίες, όπως της Βασιλικής (Κούλας) Αλεξανδράτου, Όσα έζησα και είδα, (124 σελίδες), Αθήνα 2002, της δημοσιογράφου Μπέτας Γαλιατσάτου, Οδοιπορικό με παρέα τις αναμνήσεις. (Ο τελευταίος Γερμανός), (93 σελίδες), [Αθήνα 2004], του Δημήτρη-Σπύρου Ραυτόπουλου, Το ταξίδι της ζωής μου, (εκδ. Βιογράφος, 478 σελίδες), Αθήνα 2007, της Εύας Θεοτοκάτου, Τόσα που θυμάμαι..., (Μέρος Α΄, εκδ. Γαβριηλίδης, 464 σελίδες), Αθήνα 2009, και του Παναγή Σπηλιώτη Ναγής. Τα παιδικά μου χρόνια στην Κεφαλλονιά 1940-1950, (400 σελίδες), Αθήνα 2010, καθώς και σε μυθιστορηματικές αφηγήσεις, όπως του  Βαγγέλη Σακκάτου, Μεραρχία «Άκουι». Η σφαγή των Ιταλών στην Κεφαλονιά. Η Αντίσταση, (εκδ. Εστία, 168 σελίδες), Αθήνα 1993, (το βιβλίο αυτό επανεκδόθηκε συμπληρωμένο από τον ίδιο εκδοτικό οίκο το 2002, και μεταφράστηκε το 2004 και στα ιταλικά), της Μοιράννας Γεράκη, Είμαστε αδέρφια (Siamo Fratelli), (680 σελίδες), Αθήνα 1998, ή σε ιστορικά μυθιστορήματα, όπως της Ανδρεάδας Τραυλού-Μεσσάρη, κυρίως το Της τυφλής ανεμοθύελλας, (εκδ. Οδυσσέας, 518 σελίδες), Αθήνα 1992, και λιγότερο το Στη φωλιά του άσπρου γέρακα, (εκδ. Οδυσσέας, 504 σελίδες), Αθήνα 1999,  του Δημήτρη Γαλάτη, Σφαγή (εκδ. Παπαζήση, 331 σελίδες), Αθήνα 2005, και τα μεταφρασμένα στα ελληνικά, του Βεντούρι Μαρτσέλο, Λευκή σημαία στην Κεφαλλονιά, (μτφρ. Ν. Καλαμάρα-Φιλιππουπολίτη, εκδ. Καστανιώτη, 295 σελίδες) Αθήνα 2000 (πρώτη έκδοση το 1981), και του Λουί ντε Μπερνιέρ Το μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι, (μτφρ. Μ. Αγγελίδου, εκδ. Ψυχογιός, 614 σελίδες), Αθήνα 1995.

          Παρ’ όλη, όμως, την παραπάνω συγγραφική παραγωγή δεν είχαμε τα τελευταία τριάντα χρόνια την έκδοση ενός σημαντικού συνθετικού έργου για το σύνολο της Ιταλο-Γερμανικής Κατοχής και Αντίστασης στα νησιά μας. Γι’ αυτό κρίθηκε αναγκαία η επανέκδοση του τρίτομου έργου του Σπ. Λουκάτου - έργο το οποίο εξακολουθεί να διατηρεί την αξία του. Και ο στόχος έγινε πραγματικότητα από τη στιγμή που ο συμπατριώτης μας Πέτρος Σταθάτος, υπεύθυνος των εκδόσεων «Νόβολι», δέχτηκε να αναλάβει την τυπογραφική-εκδοτική πλευρά και ο επίσης συμπατριώτης μας Σπύρος Μαγουλάς, που ζει και εργάζεται στην Αθήνα, ευαισθητοποιημένος σε θέματα ιστορίας και γενικότερα  παιδείας και πολιτισμού, πρόσφερε το αναγκαίο χρηματικό ποσό. (Να σημειώσω εδώ ότι ο ίδιος ο Σπ. Μαγουλάς έχει δηλώσει την πρόθεσή του να καθιερώσει ετήσια υποτροφία 2.000 ευρώ σε μαθητές  Λυκείων της Κεφαλονιάς στη μνήμη του συντρόφου του Αποστόλη Μπερδεμπέ, που έφυγε νέος από τη ζωή, και ήδη βρίσκεται σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Φιλολόγων γι’ αυτό το σκοπό). Σήμερα έχουμε τον πρώτο τόμο και μέχρι το καλοκαίρι θα έχουν κυκλοφορήσει και οι άλλοι δύο. Η χρηματοδότηση, βέβαια, του Σπ. Μαγουλά επεκτείνεται και στην έκδοση, για πρώτη φορά, ενός τέταρτου τόμου, τον οποίο σε χειρόγραφη μορφή  έχει ήδη καταθέσει ο Σπ. Λουκάτος στον Π. Σταθάτο. Σε αυτόν τον  τέταρτο τόμο ιστορούνται τα γεγονότα των μετά την Απελευθέρωση χρόνων και της εμφύλιας σύγκρουσης στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Θα τον περιμένουμε με ενδιαφέρον.