KΕΦΑΛΟΝΙΑ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1943

 Κείμενο ομιλίας που εκφωνήθηκε στο πλαίσιο εκδηλώσεων για την ιταλογερμανική Κατοχή και Αντίσταση

του Δήμου Χαϊδαρίου με γενικό τίτλο "Ελπίδα ΙΙ", στις 13-12-2013.

Το κείμενο βασίστηκε σε δικό μας παλιότερο δημοσίευμα στο περιοδικό Οδύσσεια, " Η ιταλογερμανική

σύγκρουση στην Κεφαλονιά το Σεπτέμβρη του 1943", έτος 2007, σσ. 24-28.

         

          Στην Κεφαλονιά το Σεπτέμβριο του 1943, πριν δηλαδή από 70 χρόνια, συνέβη ένα γεγονός μοναδικό στα χρονικά του Πολέμου: συγκρούστηκαν ανελέητα μεταξύ τους δύο μόλις πριν από μήνες σύμμαχοι, ενώ συμμάχησαν μεταξύ τους δύο μόλις πριν από μέρες εχθροί. Και συγκεκριμένα συγκρούστηκαν οι Ιταλοί με τους Γερμανούς για την εξασφάλιση της κυριαρχίας της Κεφαλονιάς και συνεργάστηκαν οι μέχρι την ώρα εκείνη κατακτητές του νησιού Ιταλοί με τους κατακτημένους Κεφαλονίτες. Έχει καθιερωθεί να ονομάζεται ιταλογερμανική εκείνη η σύγκρουση, αν και στην πραγματικότητα σε αυτή τη σύρραξη πήραν ενεργό μέρος με την πλευρά των Ιταλών Έλληνες, Κεφαλονίτες δηλαδή, και Σλοβένοι. Επρόκειτο για σύγκρουση ιταλο-σλοβενο-ελληνο-γερμανική, όπως θα αποδείξουμε παρακάτω. Έχει, επίσης, καθιερωθεί να γίνεται λόγος για σφαγή των Ιταλών – γεγονός αναμφισβήτητο – ενώ λησμονιούνται οι υλικές καταστροφές που υπέστη το νησί. Για 15 περίπου μέρες το νησί της Κεφαλονιάς είχε γίνει στίβος εντονότατων πολιτικο-ιδεολογικών αντιπαραθέσεων μεταξύ Ιταλών, Γερμανών, Σλοβένων και Ελλήνων/Κεφαλονιτών, και αμέσως μετατράπηκε για τρεις μέρες σε θέατρο ανελέητων βομβαρδισμών και σφοδρότατων μαχών μεταξύ των δύο μετώπων, του ιταλοσλοβενοελληνικού από τη μια πλευρά και του γερμανικού από την άλλη, για να καταστεί τόπος πραγμάτωσης των υπέροχων αξιών του ηρωισμού, της συναδέλφωσης, της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού αλλά και των απάνθρωπων στοιχείων της βίας και της κτηνωδίας.

          Αλλά ας ανατρέξουμε σύντομα στα γεγονότα εκείνης της εποχής.

● Στις 30 Απριλίου του 1941 η φασιστική Ιταλία κατελάμβανε την Κεφαλονιά και σύντομα τη μετέτρεπε σε ισχυρό οχυρό του Άξονα, τοποθετώντας εκεί τη μεραρχία Acqui 11.700 ανδρών με βαρύ οπλισμό (επάκτια πυροβόλα, οχυρωματικά έργα κ.λπ.) και ικανές ναυτικές δυνάμεις. Οι κατακτητές χωρίς καθυστέρηση εφάρμοσαν την ιταλοποίηση της διοίκησης και τη φασιστικοποίηση της εκπαίδευσης αλλά και γενικότερα της κοινωνικής ζωής, ενώ ταυτόχρονα στράφηκαν στην οικονομική απομύζηση του νησιού. Σκοπός τους ήταν η ενσωμάτωση της Κεφαλονιάς και όλων γενικά των Επτανήσων στο ιταλικό κράτος.

● Ωστόσο, μόλις άρχισε η ιταλική κατοχή, άρχισαν και οι ενέργειες από την πλευρά των πατριωτικών, δημοκρατικών, σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών στοιχείων του νησιού για την αντίσταση κατά των Ιταλών κατακτητών. Η πρώτη, μάλιστα, θεμελιακή απαρχή της οργανωμένης Εθνικής Αντίστασης του λαού της Κεφαλονιάς θεωρείται η σύσκεψη που έγινε στις αρχές κιόλας του Ιουλίου του 1941, δυο μήνες δηλαδή αμέσως μετά την κατάκτηση του νησιού. Μετά από σοβαρές προσπάθειες συγκροτήθηκαν ΕΑΜικές αντιστασιακές οργανώσεις, οι οποίες συνέβαλαν καθοριστικά στην αντιμετώπιση βασικών προβλημάτων του λαού, όπως ήταν η διαφώτισή του μέσα από παράνομα έντυπα και η επιβίωσή του, καθοδηγώντας οι οργανώσεις αυτές τον αγροτικό πληθυσμό ενάντια στη συγκέντρωση και παράδοση στους κατακτητές της παραγωγής τους και στηρίζοντας τους εργατοϋπάλληλους των πόλεων με τα συσσίτια. Παράλληλα, καταπληκτική υπήρξε η δράση των νέων. Ιδιαίτερα, το μαθητικό κίνημα, με την καθοδήγηση κυρίως του ΕΑΜ Νέων αρχικά και της ΕΠΟΝ στη συνέχεια, συσπείρωσε την πλειοψηφία των μαθητών στα Γυμνάσια κυρίως των δύο πόλεων, του Αργοστολιού και του Ληξουριού και αντιτάχθηκε θαρραλέα στη φασιστικοποίηση της εκπαίδευσης μέσα από μαζικές αποχές και άλλες παράτολμες ενέργειες.

● Σημαντικότατο, εξάλλου, αντιστασιακό επίτευγμα του τοπικού ΕΑΜικού κινήματος ήταν η αποκατάσταση μόνιμων επαφών με τον αντιφασιστικό πυρήνα της ιταλικής μεραρχίας στο νησί. Από νωρίτερα, ένας αξιοπρόσεκτος αριθμός Ιταλών αξιωματικών, στρατιωτών και ναυτών με δημοκρατική-αντιφασιστική ιδεολογία επιζητούσε επαφή και σύνδεση με τους Κεφαλονίτες αντιφασίστες αγωνιστές. Αναφέρουμε ενδεικτικά τους λοχαγούς πυροβολικού Pampaloni και Apollonio, τον υπολοχαγό Ambrosini, τον ταγματάρχη Altavilla, το συνταγματάρχη Romagnoli, τον πλωτάρχη Mastragelo, το διοικητή της Καραμπινερίας λοχαγό Gasco κ.ά. Mαζί με αυτούς, βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε – κάτι που γίνεται συχνά – τους Σλοβένους. Από το Μάρτιο του 1943 υπηρετούσε, ενσωματωμένος στη μεραρχία Acqui, ένας λόχος 160 Σλοβένων, προορισμένος για βοηθητικές εργασίες, οδικές κατασκευές κ.λπ., γι’ αυτό και ήταν άοπλος. Οι Σλοβένοι σχεδόν στο σύνολό τους ήταν αντιφασίστες (σημαντική μορφή ο Srecko Likar) και δεν άργησαν να αναπτύξουν επαφές με Κεφαλονίτες αντιστασιακούς και Ιταλούς αντιφασίστες. Αυτή, λοιπόν, η επιτυχία του κεφαλονίτικου ΕΑΜικού αντιστασιακού κινήματος, η σύνδεσή του δηλαδή με τα δημοκρατικά, αντιφασιστικά ιταλικά και σλοβένικα στοιχεία, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην επικείμενη σύγκρουση.

          Η είδηση της συνθηκολόγησης της Ιταλίας στις αρχές Σεπτεμβρίου 1943 προκάλεσε στην Κεφαλονιά εκδηλώσεις ενθουσιασμού και από την πλευρά των Ιταλών κατακτητών και από την πλευρά των κατακτημένων Κεφαλονιτών, καθώς στους δρόμους ξετυλίχτηκαν σκηνές συναδέλφωσης Ιταλών, Σλοβένων και Κεφαλονιτών. Και ενώ οι Γερμανοί, προβλέποντας τις εξελίξεις, δυνάμωναν τη στρατιωτική τους παρουσία στο νησί (στις αρχές Σεπτεμβρίου 1943 οι γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 2.000 περίπου άνδρες), το ΕΑΜ, εκπροσωπούμενο από τους Αγησίλαο Μηλιαρέση, Γεράσιμο Λαζαράτο και Χαράλαμπο Γεωργόπουλο, και οι Ιταλοί αντιφασίστες συμφωνούσαν σ’ ένα κοινό ελληνοϊταλικό σχέδιο δράσης ενόψει της διαφαινόμενης σύγκρουσης με τους Γερμανούς. Σε κάποια από τις συσκέψεις τους συμμετείχε και ο εκπρόσωπος του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής Ανδρέας Γαλιατσάτος. Στο μεταξύ, κάτω από τη λαϊκή πίεση η ιταλική Διοίκηση αναγκάστηκε να απελευθερώσει από τις  φυλακές του Αργοστολιού τους φυλακισμένους Κεφαλονίτες αγωνιστές.

          Μέσα, βέβαια, στο ιταλικό στράτευμα έχουν διαμορφωθεί αυτές τις μέρες δυο απόψεις: α) παράδοση των όπλων στους Γερμανούς με την προσδοκία της αποστολής των Ιταλών στην πατρίδα τους – ήδη ο διοικητής τους Gandin, στέλεχος του ιταλικού φασιστικού κόμματος, είχε αρχίσει τις διαπραγματεύσεις - και β) μη παράδοση των όπλων, αντίσταση κατά των Γερμανών με στήριξη στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Τελικά θα επικρατήσει η δεύτερη άποψη, που θα εκφραστεί μέσα από δημοψήφισμα-σφυγμομέτρηση μεταξύ των ανδρών της μεραρχίας. Στις 14 Σεπτεμβρίου ο Gandin αναγκάζεται να δηλώσει στους Γερμανούς ότι αρνείται να παραδώσει τα όπλα και τους καλεί να εγκαταλείψουν το νησί.

          Η άρνηση των Γερμανών οδηγεί αναπόφευκτα στη σύγκρουση, αν και οι πρώτες μεταξύ των δύο κύριων αντιπάλων συμπλοκές είχαν ξεκινήσει από την προηγούμενη μέρα, 13 Σεπτεμβρίου, όταν γερμανικές φορτηγίδες, που έμπαιναν στο λιμάνι του Αργοστολιού, δέχτηκαν τους κανονιοβολισμούς από το πυροβολικό του αντιφασίστα λοχαγού Pampaloni, ενώ η συνδυασμένη δράση ΕΠΟΝιτών (με επικεφαλής τον Γεράσιμο Στεφανίτση), και Ιταλών πυροβολητών και ναυτών υποχρέωσε τη γερμανική φρουρά-διοίκηση του Αργοστολιού σε παράδοση.

          Οι Γερμανοί, μετά τις πρώτες και σοβαρές απώλειές τους, ενισχύονται από τα Γιάννενα με επίλεκτες δυνάμεις της μεραρχίας «Εντελβάις» της Βέρμαχτ, ενώ στις 16 Σεπτεμβρίου στη νέα συνάντηση του εκπροσώπου του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αντισυνταγματάρχη Θεμιστοκλή Καββαδία με τον Gandin συντονίζονταν οι επόμενες κινήσεις του ελληνοϊταλικού αντιφασιστικού μετώπου, στο οποίο συμμετείχαν και οι Σλοβένοι.

          Η τελική φάση της σύγκρουσης διαδραματίζεται το τριήμερο 20-22 Σεπτεμβρίου. Τη γερμανική πολεμική δράση καλύπτουν ισχυρές αεροπορικές δυνάμεις με συνεχείς βομβαρδισμούς. Αντίθετα, οι ιταλικές δυνάμεις βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καθώς δεν είχαν καθόλου αεροπορική κάλυψη. Έτσι, το ηθικό τους δεν άργησε να καμφθεί. Αρχίζουν, λοιπόν, να παραδίνονται, αλλά οι Γερμανοί έχουν εντολή από τον ίδιο τον Χίτλερ να τους εκτελούν ως στασιαστές και προδότες του Άξονα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Gandin υπογράφει την παράδοση της αποδεκατισμένης μεραρχίας του, ενώ οι Γερμανοί θα συνεχίσουν και τις επόμενες μέρες τις εκτελέσεις, μη σεβόμενοι τις γενικές αρχές που προστατεύουν εκείνους που παραδίνονται ή αιχμαλωτίζονται και θα απαγορεύσουν την ταφή των νεκρών – ή θα  καίγονται ή θα εξαφανίζονται στη θάλασσα.

          Μετά τη λήξη της σύγκρουσης οι νικητές Γερμανοί υποχρέωσαν τους επιζήσαντες Ιταλούς και Σλοβένους να επιλέξουν ανάμεσα στα εξής: ή να πολεμήσουν στο πλευρό τους, ή να μεταφερθούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης , ή να καταταγούν σε τάγματα εργασίας. Οι περισσότεροι διάλεξαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά 3.000 Ιταλοί μαζί με 43 Σλοβένους χάθηκαν στη θάλασσα, καθώς τα πλοία που τους μετέφεραν ανατινάχτηκαν από νάρκες. Περίπου 1000 Ιταλοί και 158 Σλοβένοι παρέμειναν στο νησί κάτω από τις διαταγές των νέων κατακτητών.

          Όσοι Ιταλοί διέφυγαν τη σύλληψη ή την εκτέλεση προστατεύτηκαν αποφασιστικά από τον ντόπιο πληθυσμό. Το ΕΑΜ του νησιού, μια μέρα ήδη πριν από την παράδοση της ιταλικής μεραρχίας, καλούσε τα μέλη του και γενικά όλους τους Κεφαλονίτες να διασώσουν όσο το δυνατόν περισσότερους Ιταλούς και να περισυλλέξουν το σκόρπιο άφθονο ιταλικό πολεμικό υλικό για τις ανάγκες τους δικού τους αντιστασιακού αγώνα. Όσον αφορά στο πρώτο, οι Κεφαλονίτες ανταποκρίθηκαν, και πέρα από την ΕΑΜική προτροπή, στο ανθρωπιστικό τους χρέος: παρά τις αυστηρότατες γερμανικές  απαγορευτικές διαταγές, έκρυψαν με κίνδυνο της ζωής και της περιουσία στους σε σπίτια και σε ορεινά κρησφύγετα πολλούς Ιταλούς, περιέθαλψαν τραυματίες και έθαψαν αρκετούς άταφους νεκρούς. Ήταν μια συμπεριφορά, ήταν μια πράξη που τίμησε και τιμά τον Κεφαλονίτη και εκτιμήθηκε και εκτιμάται από τους Ιταλούς.

          Οι περισσότεροι από τους διασωθέντες Ιταλούς και Σλοβένους  μετακινήθηκαν προς την ηπειρωτική Ελλάδα και κατατάχθηκαν στον ΕΛΑΣ, εκτός από ελάχιστους που εντάχθηκαν στον ΕΔΕΣ. Ένα μικρότερο μέρος των διασωθέντων Ιταλών παρέμεινε στο νησί και αγωνίστηκε κατά των Γερμανών μέσα από το τοπικό αντιστασιακό κίνημα. Αλλά και το πολεμικό υλικό, που συγκεντρώθηκε, ήταν πολύτιμο, γιατί με αυτό εξοπλίστηκαν οι σχηματισμοί του ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς-Ιθάκης, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του προωθήθηκε στον ΕΛΑΣ της δυτικής Στερεάς Ελλάδας.

          Ο απολογισμός της ιταλοσλοβενοελληνο-γερμανικής σύγκρουσης σε ανθρώπινες ζωές ήταν, σύμφωνα με τους επικρατέστερους υπολογισμούς, ο εξής:

--Ιταλοί: 1.315 νεκροί στα πεδία των μαχών,

               5.189 εκτελεσμένοι από τους Γερμανούς και

               3.000 περίπου χαμένοι στη θάλασσα.

--Σλοβένοι: 25 νεκροί και

                    43 χαμένοι στη θάλασσα.

--Κεφαλονίτες: 250 περίπου νεκροί. Από αυτούς οι 60-70 ήταν μέλη του ΕΑΜ, που έπεσαν στα πεδία των μαχών, και οι υπόλοιποι ήταν θύματα από τον άμαχο πληθυσμό.

--Γερμανοί: 700 περίπου νεκροί και πολλοί τραυματίες.

          Αλλά και οι υλικές καταστροφές ήταν πολύ σημαντικές: οι γερμανικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί είχαν μεταβάλει το Αργοστόλι, σύμφωνα με μια πετυχημένη έκφραση, σε φλεγόμενη κάμινο και σε βιβλική κόλαση∙ τεράστιες επιπλέον οι καταστροφές στο Ληξούρι και στα χωριά Δαυγάτα, Φάρσα, Ραζάτα Δηλινάτα, Φαρακλάτα αλλά και σε παραλιακά μέρη του νησιού, ενώ ανυπολόγιστες ήταν οι διαρπαγές και οι λεηλασίες από τους Γερμανούς περιουσιακών στοιχείων του ντόπιου πληθυσμού.

          Από τις 22 Σεπτεμβρίου 1943 άρχιζε στο νησί η γερμανική κατοχή. Ο νέος κατακτητής ήταν πιο σκληρός από τον προηγούμενο, αλλά και η δράση του ΕΑΜικού αντιστασιακού κινήματος ήταν πιο αποφασιστική, γι’ αυτό και πιο αιματηρή. Οι Γερμανοί, τελικά, θα εγκαταλείψουν την Κεφαλονιά μετά από ένα χρόνο κατοχής, στις 11 Σεπτεμβρίου 1944. Να σημειώσουμε εδώ ότι εκείνες τις μέρες της  αποχώρησής τους οι Γερμανοί είχαν προετοιμάσει την ανατίναξη του λιμανιού του Αργοστολιού, η οποία όμως αποφεύχθηκε χάρη στην έγκαιρη αποτρεπτική επέμβαση, που σχεδιάστηκε από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (με υπεύθυνο τον αντιστασιακό Βαγγέλη Στράκο) και πραγματοποιήθηκε από μια ομάδα Ιταλο-σλοβένων αντιφασιστών, (τριών Σλοβένων, των Darko Rusjan, Anton Krzisnik Jule Ogric και τεσσάρων Ιταλών, των Ezio Brandoli, Filippo Rusconi, Carlo Duse και Vittorio di Carlo), που ως αιχμάλωτοι των Γερμανών είχαν χρησιμοποιηθεί από τους τελευταίους στα έργα της ναρκοθέτησης του λιμανιού.        

           

          Η ιταλοσλοβενοελληνο-γερμανική σύρραξη του Σεπτεμβρίου του 1943 στην Κεφαλονιά συνιστά γεγονός μοναδικό μέσα στην πολυπλοκότητά του. Η ιδιαιτερότητά του αλλά και η πολυπλοκότητά του συναποτελούν τον κύριο χαρακτήρα αυτής της σύγκρουσης. Συγκεκριμένα:

1. Είναι γεγονός πολιτικό, καθώς οι ενέργειες και των δύο μετώπων που συγκρούστηκαν, είχαν πολιτικά χαρακτηριστικά.

--Το ιταλοσλοβενοελληνικό μέτωπο αγωνίστηκε κατά του γερμανικού ναζισμού, συμπλέοντας με το συμμαχικό αλλά και τον αντιστασιακό αγώνα.

--Η αντιφασιστική ιταλική πλευρά προέβαλε ισχυρά επιχειρήματα, για να αποκρούσει την παράδοση των όπλων στους Γερμανούς και να δεχτεί τη συνεργασία με το κεφαλονίτικο ΕΑΜικό κίνημα.

--Αξιωματούχοι και κυρίως η ηγεσία της ιταλικής μεραρχίας Acqui υπό τον Gandin, συναινώντας στην παράδοση των όπλων, αντικειμενικά υλοποιούσαν το γερμανικό στόχο, την ολοκληρωτική δηλαδή χιτλερική κυριαρχία στην Κεφαλονιά.

--Το ΕΑΜ Κεφαλονιάς-Ιθάκης, συνεπές στον αντιφασιστικό του αγώνα και τις συμμαχικές του υποχρεώσεις, προχώρησε ανεπιφύλακτα στη συνεργασία με τους μέχρι τότε κατακτητές του, τους Ιταλούς. Άλλωστε, η αντιφασιστική θέση και πρακτική της ιταλοελληνικής σύμπραξης είχε την έγκριση του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής. Αντίθετα, η γερμανική πλευρά επιδίωκε τη συντριβή των αντιφασιστών, και Ιταλών και Κεφαλονιτών.

2. Είναι γεγονός αντιστασιακό.

--Το ΕΑΜικό κίνημα της Κεφαλονιάς, λίγο πριν αλλά κυρίως μετά την κατάρρευση του φασιστικού καθεστώτος, βρισκόταν σε μόνιμη επαφή με τον αντιφασιστικό πυρήνα της ιταλικής μεραρχίας, ο οποίος επιθυμούσε την έξοδο της Ιταλίας από τον Άξονα και την προσχώρησή της στη συμμαχική πλευρά.

--Μια μερίδα, βέβαια, των Ιταλών στρατιωτικών και κυρίως η ηγεσία της Acqui παρέμεναν πιστές στο φασισμό, γεγονός που δυσκόλευε τις κινήσεις του ιταλικού αντιφασιστικού πυρήνα.

--Συγκροτήθηκε, πάντως, κοινό ιταλοελληνικό αντιφασιστικό-αντιγερμανικό μέτωπο με τη συμμετοχή και των Σλοβένων, μέσω του οποίου εξοπλίστηκαν με ιταλικό οπλισμό Κεφαλονίτες και Σλοβένοι, ενώ αποφυλακίστηκαν Κεφαλονίτες αγωνιστές από τις φυλακές του Αργοστολιού.

3. Είναι γεγονός πολεμικό.

--Εντάσσεται στα πολεμικά επεισόδια του Μεσογειακού πολεμικού μετώπου με επιπτώσεις τόσο στο Ανατολικό όσο και στο Βόρειο-Αφρικανικό και το Ιταλικό μέτωπο.

--Οι στρατιωτικές αρχές και των δύο αντίπαλων πλευρών πήραν αποφάσεις, έθεσαν στόχους, κατέστρωσαν σχέδια και προχώρησαν σε στρατιωτικές ενέργειες και επιχειρήσεις.

--Έτσι, λοιπόν, καταγράφηκαν λυσσαλέες μάχες με εκατοντάδες νεκρούς, κυρίως από την πλευρά του ιταλοσλοβενοελληνικού μετώπου και ιδιαίτερα μεταξύ των Ιταλών, σημειώθηκαν ανελέητοι γερμανικοί βομβαρδισμοί με ανθρώπινες απώλειες και υλικές καταστροφές για το νησί της Κεφαλονιάς και πραγματοποιήθηκαν από τους νικητές Γερμανούς ανεπίτρεπτες αθρόες εκτελέσεις Ιταλών αιχμαλώτων.

          Επιπλέον, τούτο το πολιτικο-αντιστασιακο-πολεμικό γεγονός του Σεπτεμβρίου  του 1943 στην Κεφαλονιά έχει να παρουσιάσει τις παρακάτω ιδιαιτερότητες:

1. Δημοψήφισμα. Για πρώτη και μοναδική φορά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία ολόκληρη μεραρχία αποφασίζει μόνη της για τη «μοίρα» της. Είχε δηλαδή παρασχεθεί στους Ιταλούς ένστολους όλων των βαθμίδων, μετά βέβαια από έντονη απαίτηση ομάδας στρατιωτικών, να ψηφίσουν αν επιθυμούν την παράδοση των όπλων στους Γερμανούς ή τη σύγκρουση με τους τελευταίους. Και να σκεφθεί κανείς ότι στην πατρίδα τους περισσότερο από είκοσι χρόνια τώρα είχαν να ψηφίσουν οι Ιταλοί λόγω του φασιστικού καθεστώτος.

2. Μοναξιά. Οι Ιταλοί της μεραρχίας Acqui στον αγώνα τους κατά των Γερμανών ναζιστών έμειναν αβοήθητοι από τους Συμμάχους, παρά την υπόσχεση των τελευταίων για βοήθεια αλλά και από την κυβέρνησή τους στην Ιταλία, την κυβέρνηση του Badoglio. Αν και στην άλλη άκρη του Ιονίου, στη Σικελία και Νότια Ιταλία, κοντά δηλαδή στην Κεφαλονιά, βρίσκονταν ισχυρότατες συμμαχικές δυνάμεις, καμιά βοήθεια δε στάλθηκε. Οι Άγγλοι, μάλιστα, μπλόκαραν δυο ιταλικά πολεμικά, που με δική τους πρωτοβουλία απέπλευσαν από το Μπρίντεζι σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να βοηθήσουν τους συμπατριώτες τους στην Κεφαλονιά. Αυτή η συμμαχική στάση δικαιολογείται από κάποιους με το επιχείρημα ότι το Ιόνιο και τα Βαλκάνια υπάγονταν επιχειρησιακά στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, το οποίο, αν και είχε ενημερωθεί για την  κατάσταση, δεν πήρε κανένα μέτρο προστασίας και βοήθειας. Υπάρχει όμως και η εκτίμηση ότι οι σύμμαχοι Αγγλοαμερικανοί προτιμούσαν την παράδοση όλων των ιταλικών δυνάμεων, που βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος, στους Γερμανούς, για να μην ενισχυθούν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Επομένως, το κοινό ιταλοσλοβενοελληνικό μέτωπο πολέμησε αποκλειστικά μόνο του, βασιζόμενο στις δικές του και μόνο δυνάμεις.

3. Σφαγή. Η νικήτρια γερμανική πλευρά έδρασε απάνθρωπα, καθώς δε σεβάστηκε τους Ιταλούς, που παραδίνονταν ή αιχμαλωτίζονταν, και τους εκτελούσε «εν ψυχρώ» ατομικά ή ομαδικά. Και υπογραμμίζουμε τούτο το φρικιαστικό έγκλημα, γιατί όλες αυτές οι εκτελέσεις δεν έγιναν από τα Ες-Ες ή την Γκεστάπο – κάτι άλλωστε συχνό για τα γερμανικά δεδομένα – αλλά από τις δυνάμεις της Βέρμαχτ, μετά από τη διαταγή του ίδιου του Χίτλερ να μην κρατούνται Ιταλοί αιχμάλωτοι.. Αυτή η σφαγή συνιστά πρωτοφανές έγκλημα πολέμου κατά της ανθρωπότητας..

4. Συμπαράσταση. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης ένοπλα τμήματα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του νησιού συμπολέμησαν με τις ιταλικές δυνάμεις. Το μεγαλείο, ωστόσο, του κεφαλονίτικου λαού εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια των εκτελέσεων αλλά και μετά την παράδοση της ιταλικής μεραρχίας. Σύσσωμος ο λαός της Κεφαλονιάς ανταποκρίθηκε στην έκκληση του ΕΑΜ για ανεπιφύλακτη συμπαράσταση στους ηττημένους Ιταλούς, παρέχοντας με κίνδυνο της ζωής του και της περιουσίας του ασφαλές καταφύγιο στους πρώην κατακτητές του και τώρα συναγωνιστές του στον κοινό αντιφασιστικό αγώνα.

5. Σιωπή. Για είκοσι περίπου χρόνια μετά την ιταλογερμανική σύγκρουση αυτό το γεγονός το σκέπαζε βαριά σιωπή. Παρά τις αναμνήσεις και τις προσωπικές μαρτυρίες Ιταλών, που επέζησαν και είδαν το φως της δημοσιότητας, η επίσημη ιταλική ιστοριογραφία έδειξε ένοχη σιωπή, καθώς καμιά έρευνα από ιστορικούς ή από επίσημα ερευνητικά κέντρα δεν πραγματοποιήθηκε για τις πραγματικές συνθήκες της σύρραξης και της συνακόλουθης ανήκουστης σφαγής. Αντίθετα, 28 επιζήσαντες Ιταλοί αξιωματικοί κατηγορήθηκαν από γονείς κάποιων νεκρών για συνωμοσία και στάση κατά του στρατηγού Gandin, η οποία συνωμοσία και στάση οδήγησε στη σύρραξη με τα γνωστά αποτελέσματα, αλλά τελικά, μόλις το 1957, αθωώθηκαν. Στο μεταξύ, μέσα από διάφορες δικαστικές διαδικασίες απαλλάχθηκε το 1960 στη Ρώμη ομάδα υψηλόβαθμων Γερμανών, που κατηγορήθηκαν για δολοφονίες αιχμαλώτων της ιταλικής μεραρχίας. Αλληλέγγυα στην ιταλική σιωπή στάθηκε και εκείνη της Ομοσπονδιακής τότε Δυτικής Γερμανίας, η οποία προσπάθησε να σβήσει τα τεκμήρια του εγκλήματος των στρατιωτών της Βέρμαχτ στην Κεφαλονιά. Εξάλλου, τα νέα μεταπολεμικά δεδομένα απαιτούσαν καλές διακρατικές σχέσεις μεταξύ Ιταλίας και Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Έτσι, η αλήθεια θυσιαζόταν στο βωμό των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Τελικά, εξήντα περίπου χρόνια μετά τη σφαγή, μόλις το 2001, ο Γερμανός εισαγγελέας Ulrich Maass, η υπηρεσία του οποίου ασχολιόταν με υποθέσεις σχετικές με την καταδίωξη ναζιστών εγκληματιών, ξεκίνησε έρευνα για τη σφαγή στην Κεφαλονιά, με την κατηγορία της «ανθρωποκτονίας εκ προμελέτης» αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Άργησε, πάντως, πολύ το ιταλικό κράτος, για να καταλήξει αν τα γεγονότα στην Κεφαλονιά το Σεπτέμβριο του 1943 συνιστούσαν άδοξη ήττα ή ηρωική αντίσταση.

          Η σφαγή  από τους Γερμανούς της ιταλικής μεραρχίας Acqui  στην Κεφαλονιά το Σεπτέμβριο του 1943 συνιστά τη μεγαλύτερη σφαγή αιχμαλώτων και ένα από τα συγκλονιστικότερα και πιο αποτρόπαια εγκλήματα των ναζιστών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

          Η συναδέλφωση Ιταλών και Ελλήνων/Κεφαλονιτών αποτελεί σοβαρή ηθική και ιστορική παρακαταθήκη για τον ελληνικό και τον ιταλικό λαό αλλά και για ολόκληρη της ανθρωπότητα στον αγώνα της για Ελευθερία και Δημοκρατία, για Κοινωνική Δικαιοσύνη και Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια.